Alfonso Ugarte, Peruaanse held van de oorlog in de Stille Oceaan
Kijk naar een kaart van een willekeurige stad in Peru en je zult straten zien met de namen van Peruaanse helden zoals Miguel Grau, Leoncio Prado, Francisco Bolognesi en Jorge Chávez. Je zult ook de naam van Alfonso Ugarte zien, een militair die, net als Grau, Prado en Bolognesi, vocht en stierf voor zijn land in de oorlog van de Stille Oceaan.
De vroege jaren van Alfonso Ugarte y Vernal
Kolonel Alfonso Ugarte
Alfonso Ugarte y Vernal werd op 13 juli 1847 geboren in Iquique in de provincie Tarapacá. In die tijd was Iquique een zuidelijke havenstad in de pas onafhankelijke natie Peru, maar de Oorlog van de Stille Oceaan zou Iquique en de Tarapacá regio later overdragen aan Chili, op wiens grondgebied het nu ligt.
De ouders van Ugarte, Narciso Ugarte en Rosa Vernal, waren rijke kooplieden uit Tarapacá en leden van de elite van Iquique. Narciso Ugarte stierf toen Alfonso en zijn drie broers en zussen - Isabel, Narcissus en Federico - nog jong waren, waardoor ze alleen achterbleven onder de hoede van hun moeder, die later hertrouwde en nog een dochter kreeg.
Ugarte begon zijn opleiding in Iquique voordat hij naar het zuiden werd gestuurd om zijn studie af te maken in de grote Chileense haven- en universiteitsstad Valparaiso. Hij bezocht het Goldfinch and Bluhm College, een Engels instituut, waar hij afstudeerde als accountant. Na voltooiing van zijn studie in 1868 keerde Ugarte terug naar Iquique waar hij het familiebedrijf in salpeter overnam. Hij was een succes, maar door zijn positie in de salpeterhandel in Tarapacá zou hij onvermijdelijk betrokken raken bij het naderende geschil met Chili en de "salpeteroorlog".
Als gevestigd zakenman en lid van de Peruaanse bovenklasse was Ugarte voorzichtig met het koesteren van zijn publieke profiel terwijl hij opklom in de sociale gelederen. Hij mikte hoog en steeg snel; in 1876 werd Ugarte gekozen tot burgemeester van Iquique, een prestigieuze positie voor een man die nog maar net in de dertig was.
Succes was een voedingsbodem voor succes voor Ugarte, maar hij miste nog één belangrijke toevoeging: een vrouw. Er werd een verbintenis gepland tussen Ugarte en zijn nicht, Timotea Vernal. Een huwelijk met Vernal was een veilige optie voor de familiefinanciën en zou ook de banden met de Oude Wereld versterken (Timotea woonde in Europa). Liefde kan natuurlijk ook een rol hebben gespeeld. Wat de motivatie ook was, het huwelijk zou nooit plaatsvinden. Ugarte's reis naar Europa werd uitgesteld vanwege het uitbreken van de oorlog met Chili.
Ugarte en de oorlog in de Stille Oceaan
De Oorlog van de Stille Oceaan begon op 14 februari 1879, het resultaat van escalerende territoriale geschillen over de mineraalrijke gronden in het grensgebied tussen Chili en Peru. Dit plaatste Iquique - en Alfonso Ugarte - natuurlijk in het hart van het geschil. Ugarte annuleerde zijn geplande reis naar Europa en bleef in Peru om zowel zijn jonge natie als zijn eigen financiële belangen te beschermen.
Ugarte gebruikte zijn eigen geld om een bataljon te financieren en te organiseren dat werd gerekruteerd onder de arbeiders van Iquique. Het nieuw gevormde bataljon Iquique Nr. 1 bestond uit 429 soldaten en 36 officieren met Ugarte als kolonel. Het bataljon kwam voor het eerst in actie tijdens de Slag om San Francisco op 19 november 1879; de Peruanen werden verslagen en de stad Iquique viel een paar dagen later in Chileense handen.
Op 27 november leidde Ugarte zijn bataljon in de Slag om Tarapacá. Ondanks het feit dat hij de slag won, slaagden de Peruaanse troepen, onder het algemene bevel van generaal-majoor Juan Buendía, er niet in om de provincie volledig in handen te krijgen en verlieten deze al snel.
Ondanks een schotwond in het hoofd was Ugarte in staat om zijn troepen naar het noorden te leiden tijdens de daaropvolgende terugtocht naar Arica, waar zijn bataljon samengevoegd werd met Buendía's Ejército del Sur (Leger van het Zuiden). Ugarte kreeg toen de leiding over de Achtste Divisie voor de verdediging van Arica.
De dood van Alfonso Ugarte
Francisco Bolognesi vlak voor de Slag om Arica.
In Arica gaf kolonel Francisco Bolognesi, de man die de leiding had over de verdediging, vastberaden vorm aan de Peruaanse houding ten opzichte van de steeds slechter wordende situatie. Zijn standpunt was duidelijk: "Tengo deberes sagrados y los cumpliré hasta quemar el último cartucho" ("Ik heb heilige plichten en zal ze vervullen tot het verbranden van de laatste ronde"). We moesten standhouden, desnoods tot de dood erop volgde.
De Slag om Arica begon op 7 juni 1880. De Peruaanse troepen werden omsingeld, in de minderheid en uiteindelijk overweldigd. Bolognesi, Ugarte en verschillende andere officieren verzamelden hun overgebleven manschappen voor een laatste verdediging van de Morro de Arica (Arica-heuvel).
De Chilenen waren echter meedogenloos. Bolognesi en Ugarte stierven beiden tijdens het gevecht, samen met meer dan 1.000 van hun mannen.
De dood van Alfonso Ugarte is legendarisch in Peru en tot op de dag van vandaag leert elk Peruaans schoolkind over zijn heldhaftige dood. Toen Ugarte de Peruaanse vlaggendrager zag vallen, reed hij zijn paard vooruit om het nationale embleem te redden. Ugarte was in de minderheid, had te weinig wapens en was zich bewust van zijn naderende nederlaag. Hij greep de Peruaanse vlag en reed zijn paard van de klif die hij dapper verdedigd had. Hij stortte ten onder, maar voorkwam dat de vlag in handen van de vijand zou vallen.
Het is zeker een verhaal over glorieuze zelfopoffering, maar het is niet de enige versie van de gebeurtenissen. Chileense bronnen zijn vaak in tegenspraak met Peruviaanse bronnen, terwijl er geen onbevooroordeelde verslagen uit die tijd bestaan.
De dood van Alfonso Ugarte.
Een mogelijkheid is dat Ugarte per vergissing van de klif viel, zowel hij als zijn paard verward en gedesoriënteerd in de rook en chaos van een verloren veldslag. Het is ook mogelijk dat hij samen met Bolognesi op het slagveld werd gedood, waarna zijn lichaam van de klif werd gegooid tijdens de daaropvolgende ontruiming van het veld.
De overblijfselen van Ugarte zouden in 1890 aan de voet van de klif zijn gevonden. Ook dit is een sterk betwiste kwestie. In een poging om de zaak op te lossen werd in 1979 het veronderstelde graf van Ugarte geopend. Binnenin werden menselijke resten gevonden, gewikkeld in een verschoten Peruaanse vlag; een krachtig beeld, maar sluitend bewijs bleef uit.
Het is onwaarschijnlijk dat de precieze gebeurtenissen rond de dood van Alfonso Ugarte ooit bekend zullen worden. Maar de legende zal blijven bestaan, net als de discussie. Ugarte heeft echter zeker recht op zijn status als nationale held van Peru, omdat hij eervol heeft gevochten in de Oorlog van de Stille Oceaan en zijn leven heeft gegeven voor de verdediging van zijn jonge natie.
ANIMATIE TIP: Als je op zoek bent naar plezier 's avonds, of om overdag sport te kijken, of zelfs een voorproefje van thuis, bezoek dan de Wild Rover Hostels voor lekker eten, sport en bier! Toegang tot hun bars is gratis, zelfs voor niet-gasten.
